Đạo diễn, NSND Bùi Đình Hạc và dấu ấn với điện ảnh cách mạng

Đạo diễn, Nghệ sĩ Nhân dân (NSND) Bùi Đình Hạc là một trong những cánh chim đầu đàn tiêu biểu của điện ảnh cách mạng Việt Nam; những tác phẩm điện ảnh đặc biệt xuất sắc của ông đã đặt nền móng cho việc xây dựng và phát triển vững chắc nền điện ảnh dân tộc. Ông đã được phong tặng NSND đợt đầu tiên (1984) và Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học, nghệ thuật (Đợt III, 2007) cùng nhiều phần thưởng cao quý khác của Đảng, Nhà nước và các giải thưởng quốc tế có giá trị.

Người khởi xướng của loại hình phim tài liệu và phim truyện

Bộ phim tài liệu “Nước về Bắc Hưng Hải” do ông làm biên kịch và đạo diễn đã được tặng Huy chương Vàng tại Liên hoan phim quốc tế Moskva (1959) cho phim tài liệu xuất sắc nhất. Bộ phim thể hiện sự nhạy bén trong phát hiện và xử lý đề tài; thể hiện chủ đề bằng một cảm quan tinh tế, xúc cảm mạnh mẽ, với những hình ảnh trong sáng, trữ tình; thể hiện tình yêu sâu đậm đối với con người Việt Nam - những cư dân nông nghiệp luôn gắn bó với đất và nước.

Bộ phim được coi như dấu mốc cho sự trưởng thành của điện ảnh tài liệu, cũng là giải thưởng chính thức đầu tiên tại một Liên hoan phim quốc tế lớn dành cho Điện ảnh Việt Nam, bộ phim đã xác nhận trình độ và vị trí danh dự của phim tài liệu Việt Nam và thế giới bắt đầu biết đến Điện ảnh Việt Nam qua thành công của bộ phim; khi đó ông mới 25 tuổi.

Đạo diễn, NSND Bùi Đình Hạc. Ảnh tư liệu Cục Điện ảnh

Bộ phim tài liệu “Anh Nguyễn Văn Trỗi sống mãi” (biên kịch: Bành Châu, 1964) đã vận dụng tinh tế ngôn ngữ tổng hợp của điện ảnh tài liệu cùng tính chính luận sắc bén, mạnh mẽ, tạo nên hiệu quả giá trị nghệ thuật cao. Bộ phim đã ra đời rất kịp thời, chỉ mấy tháng sau khi Anh hùng Nguyễn Văn Trỗi hy sinh, có sức tác động lớn lao đến tình cảm và lý trí người xem. Cảm xúc lắng đọng ở đoạn kết của bộ phim khi nhà thơ Tố Hữu trực tiếp đọc bốn câu thơ do ông sáng tác: “Có những phút làm nên lịch sử/ Có cái chết hóa thành bất tử/ Có những lời hơn mọi bài ca/ Có con người từ chân lý sinh ra…”. Bộ phim đã được trao tặng Huy chương Bạc tại Liên hoan phim quốc tế Moskva (1965). Thành công của bộ phim đã khẳng định phim tài liệu chính luận Việt Nam tiếp tục phát triển và nâng cao trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Bộ phim cũng đoạt Giải thưởng Bông sen Vàng tại Liên hoan Phim Việt Nam lần thứ nhất (1970).               

Năm 1971, phim truyện "Đường về quê mẹ" là bộ phim đầu tiên miêu tả cuộc chiến đấu của bộ đội chủ lực tại chiến trường Bắc Trung Bộ. Bộ phim cũng được tặng Giải thưởng Bông sen Vàng tại Liên hoan Phim Việt Nam lần thứ II (1973). Đạo diễn, NSND Bùi Đình Hạc là nghệ sĩ đã lập thành tích đặc biệt xuất sắc khi ông cùng lúc nhận Giải thưởng cao nhất dành cho phim tài liệu và phim truyện tại hai kỳ Liên hoan Phim quốc gia liên tiếp (2 Bông Sen Vàng năm 1970 và 2 Bông Sen Vàng năm 1973) khi tuổi đời, tuổi nghề đang độ chín muồi và phát triển rực rỡ.

Ông cũng vinh dự là một trong những nhà làm phim đã theo bước chân thần tốc của Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử để ghi lại những trang sử vô cùng quý giá của đất nước vào những thời khắc không quên của Đại thắng mùa Xuân 1975 trong bộ phim tài liệu “Sài Gòn tháng 5-1975”.

Hình tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh - nguồn cảm xúc sáng tạo vô tận

Trong sự nghiệp sáng tạo của đạo diễn, NSND Bùi Đình Hạc, những tác phẩm về cuộc đời hoạt động đấu tranh giành độc lập tự do và thống nhất đất nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh do ông làm đạo diễn mang tầm vóc quốc gia và quốc tế đã gây được ấn tượng và cảm xúc mạnh mẽ trong lòng nhân dân Việt Nam và thế giới.

Bộ phim tài liệu sử thi 2 tập: Nguyễn Ái Quốc đến với Lênin và Đường về Tổ quốc (biên kịch Hồng Hà, viết lời bình: Nhà văn Thép Mới) đã giành Giải thưởng Bông sen Vàng đặc biệt tại Liên hoan Phim Việt Nam lần thứ V (1980). Sự thành công của bộ phim đã mở ra, định hình và phát triển một phong cách sáng tác, thủ pháp nghệ thuật mới cho thể loại phim tài liệu lịch sử, chính luận về chân dung lãnh tụ và chiến tranh cách mạng.

Đạo diễn Bùi Đình Hạc và quay phim Lưu Xuân Thư đang làm phim "Sài Gòn tháng 5-1975".

Năm 1990, kỷ niệm 100 năm Ngày sinh của Bác Hồ (1890 - 1990), ông cùng Đạo diễn Lê Mạnh Thích thực hiện bộ phim “Hồ Chí Minh - Chân dung một con người” (biên kịch Bành Bảo, viết lời bình: Nhà văn Nguyễn Đình Thi). Bộ phim được đánh giá là tác phẩm điện ảnh thành công nhất về Chủ tịch Hồ Chí Minh, được công luận đánh giá cao và trân trọng đón nhận. Bộ phim được tặng Giải thưởng Bông sen Vàng tại Liên hoan Phim Việt Nam lần thứ IX (1990).

Năm 1997, khi đã ngoài 60 tuổi, ông bắt tay vào thực hiện bộ phim truyện sử thi “Hà Nội 12 ngày đêm” (biên kịch Hồ Phương, Hữu Mai, Chu Lai, Nguyễn Thị Hồng Ngát, Đinh Thiên Phúc). Bộ phim được thực hiện trong 5 năm, đến năm 2002 mới ra mắt khán giả. Tình yêu điện ảnh, sức sáng tạo, lao động nghệ thuật bền bỉ của ông một lần nữa được ghi nhận bằng Giải thưởng Bông sen Bạc tại Liên hoan Phim Việt Nam lần thứ XIV (2004).

Cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của đạo diễn, NSND Bùi Đình Hạc đã để lại những tác phẩm điện ảnh, phản ánh trung thực những chặng đường của lịch sử dân tộc. Chủ nghĩa anh hùng cách mạng, tình yêu quê hương đất nước và tính chính luận, thời sự sắc bén đã làm nên thành công trong những bộ phim tài liệu, phim truyện của ông.

Những giá trị nội dung, tư tưởng và nghệ thuật xuất sắc trong các tác phẩm điện ảnh đầy tính hiện thực của đạo diễn, NSND Bùi Đình Hạc đã góp phần tạo nền tảng cho Điện ảnh Cách mạng Việt Nam phát triển vững chắc, đồng hành cùng lịch sử đấu tranh vì độc lập dân tộc, thống nhất đất nước; đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp văn học, nghệ thuật Việt Nam.