Nhiều di sản văn hóa ở Hà Nội được Hoa Kỳ hỗ trợ bảo tồn

Hàng trăm hiện vật và tác phẩm được bảo tồn

Sáng 23/11, nhân kỷ niệm Ngày Di sản văn hóa Việt Nam và 20 năm Ngày thành lập Quỹ Bảo tồn Di sản văn hóa của Đại sứ Hoa Kỳ (Quỹ AFCP), Đại sứ quán Hoa Kỳ và Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã tổ chức Hội thảo “Việt Nam và Hoa Kỳ: Nỗ lực chung bảo tồn di sản văn hóa Việt Nam” nhằm tổng kết hiệu quả trong bảo tồn di sản văn hóa tại các bảo tàng, di tích ở Việt Nam.

Tại đây, TS Lê Thị Minh Lý, Phó Chủ tịch Hội Di sản Văn hóa Việt Nam, Ủy viên Hội đồng Di sản văn hóa Quốc gia cho biết, năm 2001, Luật Di sản văn hóa được Quốc hội thông qua. Chính vào thời điểm quan trọng ấy, Quỹ AFCP đã đến Việt Nam và hỗ trợ thực thi ngay Luật Di sản văn hóa với một dự án quan trọng về bảo quản, tu sửa một sưu tập gần 100 cổ vật, bảo vật vô cùng quý giá ở chùa Dâu - một ngôi chùa Phật giáo nổi tiếng ở Việt Nam.

“Chúng tôi đánh giá rất cao dự án này bởi vì nó thể hiện một tầm nhìn chiến lược trong hoạt động ngoại giao văn hóa của Hoa Kỳ và giúp Việt Nam nhận thức sâu sắc tầm quan trọng của việc cần ưu tiên bảo vệ khẩn cấp những tài sản văn hóa đang có nguy cơ bị mai một bằng những hoạt động chuyên môn thiết thực. Thành công của dự án đã đặt nền móng vững chắc cho các công trình bảo tồn tiếp theo" - TS Lê Thị Minh Lý nói.

Từ sự khởi động có ý nghĩa ấy đến nay, 20 năm qua đã có 16 dự án bảo vệ di sản tại Việt Nam được hưởng lợi với sự hỗ trợ tài chính là 1.246.775USD USD từ quỹ. Trong đó, 5 di tích, 2 di sản văn hóa phi vật thể, hàng trăm hiện vật và tác phẩm nghệ thuật đã được bảo tồn và phát huy giá trị.

Theo TS. Nguyễn Anh Minh, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, tính riêng tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, năm 2005, được sự hỗ trợ tài chính của Quỹ, nên đã bảo quản, tu sửa thành công hai tác phẩm sơn mài bị hư hại nghiêm trọng, đó là tác phẩm Hội chùa của hoạ sĩ Lê Quốc Lộc và Nguyễn Văn Quế, sáng tác năm 1939, và tác phẩm Nam Bắc một nhà của hoạ sĩ Nguyễn Văn Tỵ, sáng tác năm 1961.

“Sự hỗ trợ kịp thời, thiết thực của Quỹ AFCP đã góp phần bảo tồn hai tác phẩm quý giá này, và hai tác phẩm hiện nay đang được giới thiệu, phát huy hiệu quả tại phòng trưng bày thường xuyên của Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam” - TS Lê Anh Minh một lần nữa khẳng định.

Ô Quan Chưởng - dấu ấn của sự hỗ trợ tích cực của Hoa Kỳ

Tại Hà Nội, một trong những dự án được bảo tồn, đánh dấu sự hỗ trợ tích cực của Hoa Kỳ là Ô Quan Chưởng.

Chia sẻ thông tin tại Hội thảo, KTS Lê Thành Vinh cho hay, Ô Quan Chưởng là một di tích hết sức đặc biệt ở Hà Nội. Đây không những là kiến trúc duy nhất còn tồn tại trong hệ thống các cửa ô của Kinh thành Thăng Long xưa mà còn là một điểm nhấn đặc biệt quan trọng của khu phố cổ Hà Nội ngày nay, một địa chỉ văn hóa giàu ý nghĩa, điểm tham quan hấp dẫn các du khách đến với Hà Nội. Do những biến động lịch sử và sự tàn phá của thời gian nên Ô Quan Chưởng thay đổi nhiều và xuống cấp rất nghiêm trọng.

Tháng 7/2009, Viện Bảo tồn di tích đã có đề xuất ý tưởng Dự án Bảo tồn dấu tích các cửa ô Hà Nội, hướng tới kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long. Trong khi do nhiều lý do khách quan đề xuất này chưa được xem xét, thì như một mối “lương duyên” nào đó, cũng vào thời gian này Quỹ Bảo tồn Di sản văn hóa của Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam đã hỗ trợ Hà Nội 74.000 USD nhân dịp Thủ đô tròn 1.000 năm tuổi và thành phố Hà Nội đã dành số tiền này để trùng tu Ô Quan Chưởng.

Lúc đó, theo tính toán của các nhà chuyên môn, việc trùng tu, tôn tạo tổng thể Ô Quan Chưởng, từ gia cố lại nền móng, tu bổ, bảo vệ phần tường, cải tạo hệ thống thoát nước, xử lý những sai lệch, tôn tạo cảnh quan, xử lý sự tiếp giáp với các công trình xung quanh... phải mất trên 5 tỷ đồng.

“Như vậy, số tiền tài trợ 74.000 USD (tương đương khoảng 1,4 tỷ đồng) của Quỹ AFCP không đủ để giải quyết tổng thể mọi vấn đề của di tích. Tuy nhiên, đây thực sự là một cơ hội để có thể có những can thiệp cần thiết cải thiện tình trạng đang xấu đi, bảo vệ cho sự trường tồn của di tích quan trọng này, điều đó lại có ý nghĩa lớn khi diễn ra trong dịp kỷ niệm Thăng Long - Hà Nội nghìn năm tuổi” - ông Minh nói.

Đánh giá về hiệu quả trùng tu, KTS Lê Thành Vinh nhấn mạnh, lúc đó, việc trùng tu Ô Quan Chưởng gây nhiều ý kiến trái chiều song rõ ràng đã giải quyết được những vấn đề hết sức cốt lõi và cấp thiết khi di tích đang ở trong tình trạng khá nguy kịch.

“Sau trùng tu, công trình đã ổn định và bền vững hơn, các thành phần lai tạp của những lần tu sửa trước được loại bỏ, đồng thời tất cả những chi tiết, những đặc điểm, giá trị lịch sử văn hóa vốn có của di tích đều được bảo tồn nguyên vẹn. Quyết định trùng tu giai đoạn 1 lúc đó đã kịp thời cứu vãn sự hư hỏng, đổ vỡ có thể xảy ra đối với di tích” - ông nói.