Đặt sức khỏe cộng đồng lên trên sự tiện lợi ngắn hạn

Việc áp dụng các mức khí thải tương đương tiêu chuẩn Euro là một bước đi quan trọng, mang tính bắt buộc trong bối cảnh ô nhiễm không khí ngày càng trở thành vấn đề nhức nhối tại các đô thị lớn.

Theo quy định mới, các nhóm xe được phân loại theo năm sản xuất và phải đáp ứng mức khí thải tương ứng. Các xe sản xuất trước 1999 phải đáp ứng Mức 1 ngay khi quy định có hiệu lực; xe sản xuất từ 1999 đến 2016 phải đạt Mức 2; xe đời 2017-2021 phải đạt Mức 3, riêng tại Hà Nội và TPHCM phải nâng lên Mức 4 từ năm 2027. Xe sản xuất từ 2022 bắt buộc đạt Mức 4 ngay lập tức và chuyển sang Mức 5 từ năm 2032; riêng tại hai đô thị lớn, yêu cầu này được đẩy sớm hơn 4 năm. Đây là lộ trình được thiết kế hợp lý, có độ “gối đầu” cần thiết, nhưng vẫn tạo áp lực để các chủ phương tiện phải tuân thủ và đầu tư bảo dưỡng xe thường xuyên.

Thực tế cho thấy ô nhiễm không khí tại Hà Nội và TPHCM đã nhiều năm vượt ngưỡng khuyến nghị, đặc biệt trong các tháng mùa đông ở miền Bắc khi lớp nghịch nhiệt khiến bụi mịn không thể khuếch tán. Phần lớn nguyên nhân đến từ phương tiện giao thông, với lượng xe ôtô và xe máy ngày một tăng. Không khó để bắt gặp những chiếc xe xả khói đen, tiêu hao nhiên liệu lớn nhưng vẫn lưu thông hằng ngày. Các nghiên cứu chỉ ra giao thông chiếm tới 70% lượng phát thải tại nhiều điểm đo trong đô thị. Khi lượng xe cũ vẫn còn lớn và ý thức bảo dưỡng xe chưa cao, việc áp dụng chuẩn khí thải trở thành yêu cầu cấp thiết chứ không phải lựa chọn.

Bên cạnh áp lực môi trường, vấn đề sức khỏe cộng đồng đặt ra ngày càng rõ ràng. Khi chất lượng không khí suy giảm, người dân, đặc biệt là người già, trẻ nhỏ và người lao động phải di chuyển nhiều chính là những người chịu ảnh hưởng trực tiếp.

Lộ trình siết khí thải sẽ đi kèm thách thức. Nhóm lao động có thu nhập thấp sử dụng xe cũ có thể bị ảnh hưởng khi chi phí duy trì phương tiện tăng lên. Hệ thống đăng kiểm phải được nâng cấp để đo kiểm chính xác, đồng bộ; nếu không, quy định sẽ khó đi vào thực tế. Ý thức tuân thủ của người dân cũng là yếu tố quan trọng, bởi chuẩn khí thải chỉ thật sự hiệu quả khi mỗi chủ xe tự giác bảo dưỡng, sửa chữa và loại bỏ những phương tiện không còn đảm bảo an toàn.

Tuy nhiên, mọi khó khăn đều có thể giải quyết nếu đi kèm các chính sách hỗ trợ phù hợp: Ưu đãi vay mua xe thân thiện môi trường, khuyến khích chuyển đổi sang xe điện, tăng cường giám sát công tác đăng kiểm, minh bạch hóa dữ liệu đo khí thải để hạn chế tiêu cực.

Điều quan trọng hơn cả là nhìn nhận lợi ích lâu dài mà chính sách mang lại. Khi chuẩn khí thải được áp dụng nghiêm túc, môi trường đô thị sẽ trong sạch hơn, giảm bệnh tật và chi phí y tế. Ngành vận tải sẽ buộc phải đổi mới công nghệ, hướng tới các phương tiện sử dụng nhiên liệu sạch và tiết kiệm.

Đã đến lúc phải đặt sức khỏe cộng đồng lên trên sự tiện lợi ngắn hạn. Bảo vệ không khí là bảo vệ tương lai của các thế hệ đô thị đang lớn lên từng ngày. Lộ trình áp dụng chuẩn khí thải từ năm 2026 cần được triển khai kiên định, đồng bộ và minh bạch để mang lại hiệu quả thực chất, đưa Hà Nội và TPHCM trở thành những đô thị xanh, sạch, đáng sống đúng nghĩa.