Các nhượng bộ lớn bất ngờ ở thỏa thuận khoáng sản Mỹ-Ukraina

Tờ Ukrainskaya Pravda cho hay, thỏa thuận khoáng sản sửa đổi giữa Ukraina và Mỹ không trao quyền sở hữu hoàn toàn cho Washington đối với quỹ chung, nhưng cũng không bao gồm bất kỳ đảm bảo an ninh rõ ràng nào.

Nội dung thỏa thuận

Văn bản thỏa thuận ngày 24.2 do Ekonomichna Pravda tiếp cận tiết lộ nhiều thay đổi quan trọng so với đề xuất ban đầu.

Thỏa thuận sẽ được ký kết bởi Ngoại trưởng Ukraina Andrii Sybiha và Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio.

Theo nội dung mới, hai nước sẽ thành lập Quỹ Tái thiết Đầu tư.

Một điểm đáng chú ý là điều khoản trao cho Mỹ 100% quyền kiểm soát quỹ thương mại đã bị loại bỏ. Thay vào đó, Mỹ sẽ giữ tỉ lệ vốn tối đa theo luật pháp nước này cho phép.

Quyền sở hữu quỹ sẽ được phân chia dựa trên mức đóng góp thực tế của mỗi bên, với cơ chế đồng quản lý. Tuy nhiên, Mỹ vẫn có quyền ra quyết định trong khuôn khổ luật pháp của Mỹ.

Một điều khoản mới được bổ sung quy định rằng Ukraina và Mỹ không được phép bán hoặc chuyển nhượng cổ phần trong quỹ nếu không có sự đồng ý bằng văn bản của đối tác.

Cách thức hoạt động của quỹ

Quỹ sẽ nhận 50% doanh thu từ tài nguyên thiên nhiên của Ukraina, bao gồm các cảng và cơ sở hạ tầng liên quan, kể cả những tài sản gián tiếp thuộc sở hữu nhà nước. Toàn bộ số tiền này sẽ được tái đầu tư vào nền kinh tế Ukraina.

Các khoản đóng góp vào quỹ sẽ không lấy từ ngân sách quốc gia mà sẽ có cơ chế riêng, được thỏa thuận sau.

Quỹ cũng có quyền tự quyết định về việc chi trả cho các dự án mới do chính phủ Ukraina thực hiện.

Theo thỏa thuận, ít nhất mỗi năm một lần, quỹ sẽ tiến hành tái đầu tư vào nền kinh tế Ukraina nhằm thúc đẩy an ninh và tăng trưởng.

Những thay đổi lớn trong thỏa thuận mới

Phiên bản mới của thỏa thuận loại bỏ điều khoản cam kết nhân đôi vốn đầu tư tại Ukraina cho mỗi USD Mỹ đóng góp.

Điều khoản đặt mục tiêu khôi phục GDP Ukraina về mức năm 2021 cũng bị gỡ bỏ.

Quy định cho phép gia tăng tỉ lệ doanh thu từ tài nguyên ở các cơ sở hiện do Nga kiểm soát sau khi được giải phóng không còn xuất hiện trong văn bản.

Một thay đổi quan trọng khác là việc hủy bỏ yêu cầu Ukraina phải đóng góp cho quỹ đến khi đạt mức 500 tỉ USD.

Điều khoản tính toàn bộ viện trợ tài chính của Mỹ vào nghĩa vụ của Ukraina với quỹ cũng bị loại bỏ.

Cam kết tài chính của Mỹ

Mỹ cam kết hỗ trợ tài chính cho Ukraina, nhưng số tiền cụ thể sẽ được xác định sau.

Tuy nhiên, thỏa thuận không bao gồm bất kỳ đảm bảo an ninh nào, điều mà Tổng thống Volodymyr Zelensky từng khẳng định là yếu tố then chốt.

Để tránh xung đột lợi ích, thỏa thuận sẽ không ảnh hưởng đến các cam kết quốc tế hiện có của Ukraina cũng như tiến trình gia nhập EU.

Ngay sau khi thỏa thuận này ký kết, Ukraina và Mỹ sẽ bắt tay vào soạn thảo một văn bản riêng để thiết lập khung pháp lý chi tiết cho quỹ. Bộ Kinh tế Ukraina sẽ chịu trách nhiệm chuẩn bị thỏa thuận này.

Mỹ cần khoáng sản, Ukraina cần an ninh

Ngày 13.2, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent đã đến Kiev để thảo luận về hợp tác kinh tế. Khi đó, Tổng thống Zelensky xác nhận Mỹ đã trình bày bản dự thảo đầu tiên của “thỏa thuận đối tác”, trong đó có nội dung đầu tư vào khoáng sản Ukraina để đổi lấy hỗ trợ trong tương lai.

Truyền thông tiết lộ chính quyền Tổng thống Donald Trump đã đề xuất quyền sở hữu 50% nguồn tài nguyên đất hiếm của Ukraina, nhưng ông Zelensky từ chối ký kết.

Đến ngày 15.2, ông Zelensky nhấn mạnh Ukraina không bác bỏ hoàn toàn thỏa thuận, nhưng cần chỉnh sửa văn bản.

Phiên bản cũ của thỏa thuận đề xuất một quỹ thương mại do Mỹ kiểm soát 100%, còn Ukraina chỉ góp vốn.

Tổng thống Zelensky từng tuyên bố ông sẽ không ký kết nếu thỏa thuận khiến Ukraina nợ Mỹ 500 tỉ USD và khẳng định sự hiện diện của doanh nghiệp Mỹ không đồng nghĩa với đảm bảo an ninh.