Kịch lịch sử tạo dấu ấn trong đời sống sân khấu Việt

Nỗ lực đưa kịch sử Việt trên sân khấu

Trong chuỗi tác phẩm nổi bật, vở kịch “Lệ Chi Viên” được công diễn vừa qua tại Nhà hát Thanh Niên, TPHCM đã thu hút sự quan tâm đặc biệt. Lấy cảm hứng từ kịch bản “Bí mật vườn Lệ Chi” của cố soạn giả Hoàng Hữu Đản, vở diễn do đạo diễn Quang Thảo biên tập và làm mới, quy tụ dàn nghệ sĩ tên tuổi: Quang Thảo trong vai Nguyễn Trãi, Đình Toàn đảm nhận vai Lê Thái Tông và Lê Thánh Tông, Đại Nghĩa hóa thân Tạ Thanh, cùng các diễn viên Nhà hát Thiếu nhi Nụ Cười.

“Lệ Chi Viên” khai thác lại một trong những kỳ án nổi tiếng và gây nhiều tranh cãi bậc nhất trong lịch sử Việt Nam thời Hậu Lê. Vụ án năm 1442 dẫn đến cái chết đột ngột của vua Lê Thái Tông tại vườn vải ở quê nhà Nguyễn Trãi, kéo theo bản án tru di tam tộc đối với vị công thần Nguyễn Trãi cùng vợ là Nguyễn Thị Lộ. Dù sau này, vua Lê Thánh Tông minh oan cho Nguyễn Trãi, khẳng định ông là trung thần bị hại, nhưng vụ án vẫn để lại dấu ấn sâu đậm về sự oan khuất và khắc nghiệt của thời cuộc.

Trước đó, sân khấu kịch TPHCM từng ghi dấu với vở “Đức Thượng công Tả quân Lê Văn Duyệt - người mang 9 án tử” (IDECAF dàn dựng), tạo được sức hút mạnh mẽ nhờ kịch bản chặt chẽ, dàn dựng công phu, trang phục, âm nhạc, đạo cụ đậm chất sử Việt. Những cảnh đối thoại, những lời thoại chạm đến vấn đề xã hội đương thời đã khiến tác phẩm trở thành điểm nhấn trong đời sống sân khấu thời gian qua.

Không dừng lại ở đó, sân khấu Trần Hữu Trang dàn dựng vở “Giai nhân và anh hùng” (tác giả Chu Thơm, chỉ đạo nghệ thuật: NSND Trần Ngọc Giàu). Vở diễn khai thác câu chuyện Lý Chiêu Hoàng, Trần Cảnh, Trần Thủ Độ, vốn là mốc lịch sử chuyển giao quyền lực đầy kịch tính. NSƯT Võ Minh Lâm cùng nhiều diễn viên trẻ tham gia, hứa hẹn mang đến hơi thở mới cho kịch sử Việt.

Ngoài các vở dài hơi, nhiều chương trình nghệ thuật cũng chọn trích đoạn kịch sử để biểu diễn phục vụ khán giả trẻ. Chẳng hạn, đêm diễn tại Parc Mall (TPHCM) cuối tháng 9.2025 giới thiệu trích đoạn “Bão táp Nguyên Phong”, tái hiện bối cảnh thời Trần, cùng các tiết mục cải lương, cổ nhạc quen thuộc. Đây được xem như một cách quảng bá linh hoạt, đưa kịch sử Việt đến gần công chúng hơn, đặc biệt là lứa tuổi học sinh, sinh viên.

Kỳ vọng lan tỏa tình yêu lịch sử đến giới trẻ và giữ gìn sân khấu

Sân khấu Việt Nam hiện đối mặt nhiều khó khăn: Không gian biểu diễn thu hẹp, lượng khán giả đến rạp giảm sút, cạnh tranh gay gắt từ điện ảnh, truyền hình và nền tảng giải trí trực tuyến. Trong bối cảnh đó, việc kịch sử tìm được chỗ đứng riêng là tín hiệu đáng mừng. Bởi lẽ, mỗi vở kịch lịch sử không chỉ đơn thuần mang tính nghệ thuật, mà còn gánh vác sứ mệnh lan tỏa tri thức và khơi gợi lòng tự hào dân tộc.

Giới trẻ chính là đối tượng được các nhà làm kịch hướng đến. Với họ, lịch sử nhiều khi khô khan trên trang sách, nhưng qua sân khấu, lại trở nên sống động, gần gũi. Những câu thoại kịch tính, những mâu thuẫn quyền lực, sự oan khuất, tình yêu, sự phản bội… đều có thể chạm đến cảm xúc người xem, khiến họ đồng cảm với nhân vật và ghi nhớ lịch sử theo cách tự nhiên nhất. Vở “Đức Thượng công Tả quân Lê Văn Duyệt - người mang 9 án tử” là minh chứng: Khán giả trẻ đã đến đông đảo, cổ vũ nồng nhiệt, và từ đó, sân khấu còn triển khai chương trình “Sử Việt học đường” để đưa kịch lịch sử đến các trường học.

Kỳ vọng lớn hơn là kịch sử Việt sẽ trở thành nhịp cầu gắn kết thế hệ trẻ với di sản văn hóa, lịch sử dân tộc. Khi học sinh, sinh viên được tiếp cận lịch sử qua nghệ thuật, họ không chỉ học kiến thức, mà còn học cách nhìn nhận, trân trọng, và tự hào về cội nguồn. Điều này càng có ý nghĩa trong bối cảnh toàn cầu hóa, khi văn hóa ngoại lai tràn ngập, đòi hỏi những giá trị bản sắc Việt phải được bảo vệ, truyền lại.

Tuy nhiên, để làm được điều đó, sân khấu cần sự đầu tư bài bản cả về kịch bản, dàn dựng lẫn truyền thông. Không thể chỉ dừng ở một vài vở lẻ tẻ, phong trào kịch sử Việt phải được duy trì thường xuyên, với sự chung tay của nghệ sĩ, đơn vị sân khấu, nhà trường và cả chính sách hỗ trợ từ cơ quan quản lý văn hóa. Việc kết hợp công nghệ sân khấu hiện đại, ánh sáng, nhạc nền, kỹ xảo cũng là cách giúp tác phẩm hấp dẫn hơn với khán giả trẻ vốn quen thuộc với hình thức giải trí đa phương tiện.