Điện ảnh và linh hồn đô thị

Những lớp ký ức điện ảnh tạo nên bản sắc của thành phố

Ngay từ giữa thế kỷ XX, Sài Gòn đã là cái nôi của nền điện ảnh Việt Nam hiện đại. Từ các hãng phim tư nhân nhộn nhịp một thời đến sự ra đời của Xưởng phim Giải phóng (sau là Hãng phim Giải phóng) năm 1962, thành phố lớn lên cùng những bộ phim lưu dấu ký ức nhiều thế hệ. Điện ảnh ở đây chưa bao giờ là xa xỉ; nó là một phần đời sống, phần hơi thở của chính đô thị này.

Nhờ quá trình chuyển động không ngừng, thành phố giữ được sự liên tục của ký ức điện ảnh, nơi các thế hệ đạo diễn, diễn viên, kỹ thuật viên luôn tìm thấy một bối cảnh vừa thân thuộc vừa đầy cảm hứng để kể câu chuyện của mình.

Phim trường mở và thị trường lớn nhất của điện ảnh Việt Nam

Nếu lịch sử tạo nền, thì nhịp sống tạo lực. Thành phố Hồ Chí Minh sở hữu nhịp điệu đô thị khiến bất kỳ nhà làm phim nào cũng dễ dàng nhìn thấy trong đó những khung hình đẹp: Con hẻm sâu với ánh đèn vàng cuối ngõ, những tòa nhà đang vươn mình hiện đại, dòng người nối nhau bất tận, những góc phố nơi sự cũ kỹ và tốc độ giao hòa.

Phía sau vẻ đẹp ấy là một hệ sinh thái điện ảnh mạnh mẽ: Thành phố Hồ Chí Minh hiện có 10 hệ thống rạp chiếu, 52 cụm rạp, 295 phòng chiếu, chiếm khoảng 40% doanh thu phòng vé cả nước và 184 không gian sáng tạo chuyên nghiệp. Thành phố Hồ Chí Minh trở thành nơi thử nghiệm của xu hướng mới, thị hiếu mới và cách kể chuyện mới.

Danh hiệu UNESCO đến vào thời điểm thành phố đang mở cửa mạnh mẽ cho sáng tạo, hợp tác quốc tế và xây dựng thương hiệu đô thị bằng văn hóa.

Vinh danh quốc tế và những thách thức

Danh hiệu UNESCO giống như một lời mời gọi thành phố bước ra sân khấu lớn hơn, nhưng đồng thời cũng đặt lên vai thành phố những trách nhiệm không nhỏ. Đây chính là phần thách thức cần được nhìn thẳng và nhấn mạnh.

Đầu tiên là hạ tầng làm phim phải theo kịp tốc độ phát triển. Một thành phố điện ảnh cần studio quy mô lớn, hệ thống hậu kỳ hiện đại, các trung tâm kỹ thuật số và chuỗi dịch vụ đồng bộ. Việc hỗ trợ đoàn phim quốc tế từ thủ tục, giấy phép đến logistic (tất cả các hoạt động tổ chức - vận hành - hậu cần) phải trở thành quy trình chuyên nghiệp và nhanh gọn hơn nhiều so với hiện nay.

Tiếp đến là sự cạnh tranh quốc tế. Trong mạng lưới các thành phố sáng tạo về điện ảnh, có những đô thị đã xây dựng thương hiệu mạnh mẽ như: Busan (Hàn quốc), Sydney (Australia)... Để không bị “làm nền”, thành phố cần tạo bản sắc riêng: Một phong cách kể chuyện, một mô hình phát triển điện ảnh mang đậm tinh thần Sài Gòn: Trẻ, sống động và cởi mở.

Thách thức thứ ba là giữ thăng bằng giữa thương mại và nghệ thuật. Thị trường lớn đồng nghĩa với áp lực doanh thu. Nhưng một thành phố sáng tạo không thể chỉ chạy theo phim ăn khách; nó cần không gian cho phim độc lập, tài liệu, thể nghiệm, những thể loại nuôi dưỡng chiều sâu văn hóa và đa dạng hóa hệ sinh thái.

Và cuối cùng, thách thức quan trọng không kém là nuôi dưỡng văn hóa sáng tạo cộng đồng. Danh hiệu UNESCO không phải là tấm huy chương để trưng bày, mà là lời cam kết phát triển bền vững bằng sáng tạo. Điều này đòi hỏi sự đầu tư dài hạn vào giáo dục điện ảnh, vào không gian sáng tạo, vào các chương trình hỗ trợ nghệ sĩ trẻ và vào việc bảo tồn di sản điện ảnh, những điều cần kiên nhẫn, tầm nhìn và sự phối hợp giữa nhiều ngành.

Thành phố của điện ảnh không phải vì nó vừa nhận một danh hiệu mới, mà vì bản chất nơi đây đã luôn là nguồn cảm hứng lớn cho nghệ thuật kể chuyện bằng hình ảnh. Nhưng với danh hiệu UNESCO, ánh sáng ấy giờ được nhìn thấy rộng hơn, xa hơn, buộc thành phố phải bước tiếp với một tâm thế mới: Tự tin hơn, sáng tạo hơn và trách nhiệm hơn.