Đột phá mạnh về nhân lực để tận dụng những cơ hội tăng trưởng

Tập trung đầu tư phát triển nhân lực xứng tầm

Bước vào kỷ nguyên mới, đất nước ta đang đứng trước nguy cơ thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, nhất là các chuyên gia đầu ngành, “tổng công trình sư” trong các lĩnh vực khoa học công nghệ, ngành kinh tế mới, nhân lực phục vụ công nghiệp quốc phòng, an ninh và các lĩnh vực quan trọng khác.

Số liệu cho thấy đến năm 2025, 70% lực lượng lao động Việt Nam vẫn chưa qua đào tạo, trong khi các ngành công nghệ thông tin, cơ khí, điện tử… thiếu hụt hàng trăm nghìn kỹ sư, chuyên gia. 70% sinh viên ngành công nghệ thông tin không đủ trình độ làm việc ngay sau khi ra trường. Bên cạnh đó, tỷ lệ thất nghiệp thanh niên ở mức 8,19% - cao gấp 3,6 lần so với tỷ lệ thất nghiệp chung.

Để đầu tư phát triển nhân lực xứng tầm, Chính phủ sớm ban hành Chiến lược phát triển nguồn nhân lực đến năm 2030, tầm nhìn 2050 và bố trí đầy đủ nguồn lực bảo đảm để thực hiện; nâng cao năng lực sáng tạo của nhân lực gắn với sử dụng hợp lý trí tuệ nhân tạo (AI) và các công cụ khoa học công nghệ mới.

Trong đó có việc xây dựng và trình Quốc hội xem xét, sửa đổi, bổ sung các luật liên quan và nhanh chóng ban hành quy định về nhân lực chất lượng cao theo hướng quy định rõ khái niệm, tiêu chí, thẩm quyền xác định nhân lực chất lượng cao trong tổng thể nguồn nhân lực.

Cùng với đó, cần đẩy mạnh đổi mới giáo dục - đào tạo, nhất là đào tạo từ phổ thông; tập trung nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo ở tất cả các cấp học, bậc học, thực hiện liên tục và đồng bộ, sẽ giúp gỡ nút thắt về nguồn nhân lực chất lượng cao.

Theo GS.TS. Nguyễn Mại, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE) cho rằng: “Việt Nam cần chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng dựa vào công nghệ hiện đại và nguồn nhân lực chất lượng cao, qua đó gia tăng năng lực cạnh tranh quốc gia. Đặc biệt, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực sẽ tăng thêm sức cạnh tranh của khu vực doanh nghiệp bao gồm cả khối doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong nước”.

Từ phía cộng đồng doanh nghiệp, không chỉ dừng ở phản ánh, kiến nghị, các doanh nghiệp đang bắt tay triển khai nhiều sáng kiến nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Ông Đặng Hồng Anh - Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam, cho biết: “Chúng tôi cam kết tiên phong triển khai Chương trình Quốc gia đào tạo 10.000 CEO, đồng thời khởi xướng chương trình "Mỗi doanh nhân trẻ dìu dắt 2 doanh nhân mới’ để góp phần chuyển đổi 5 triệu hộ kinh doanh cá thể thành doanh nghiệp".

Thị trường lao động vừa thừa vừa thiếu

Bên cạnh đó, nhiều sáng kiến khác cũng được đề xuất. Đơn cử chương trình phổ cập kỹ năng số quốc gia (Nhà nước hỗ trợ 50-70% chi phí học tập về AI, dữ liệu, tự động hóa; doanh nghiệp chi trả phần còn lại và cam kết tuyển dụng); xây dựng khung chuẩn chứng chỉ số quốc gia liên thông ASEAN; đào tạo 1.000 CEO/CIO am hiểu quản trị đổi mới sáng tạo…

“Các sáng kiến này không chỉ nhằm giải quyết vấn đề thiếu hụt nhân lực đơn thuần, mà còn kiến tạo một hệ sinh thái học tập và nghiên cứu bền vững, gắn kết chặt chẽ với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp”, bà Trương Lý Hoàng Phi, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ Thanh niên khởi nghiệp (BSSC) khẳng định.

Nhìn rộng hơn về vấn đề này, PGS.TS Nguyễn Thị Lan Hương - nguyên Viện trưởng Viện Khoa học lao động và xã hội cho rằng, bài toán lớn nhất đặt ra cho Việt Nam hiện nay là chất lượng nguồn nhân lực chưa theo kịp đòi hỏi của công nghệ mới. Đặc biệt là chất lượng nguồn nhân lực ở các 5 nhóm “đầu kéo”: công chức - viên chức; khoa học - công nghệ; giáo viên, doanh nhân và thợ kỹ thuật.

Bà Hương nhìn nhận, mặc dù nhiều chủ trương và đường lối của Đảng về phát triển nhân lực chất lượng cao đã được thể chế hóa thành các văn bản pháp luật, tuy nhiên, việc triển khai trong thực tế còn nhiều vướng mắc. Hơn nữa, đến nay, khái niệm này vẫn chưa được định nghĩa đầy đủ, thiếu các chỉ tiêu thống kê cụ thể để đo lường.

Chính vì vậy, thị trường lao động hiện tồn tại nghịch lý vừa thừa lao động phổ thông, vừa thiếu lao động kỹ thuật, nhân lực số, chuyên gia công nghệ.

Thực tế trên chỉ ra, nếu không tạo được bước đột phá mạnh mẽ về nhân lực, Việt Nam khó tận dụng trọn vẹn những cơ hội tăng trưởng trong kỷ nguyên mới. Muốn vậy, theo bà Nguyễn Thị Lan Hương, phải có quyết tâm chính trị mạnh mẽ, chiến lược rõ ràng và môi trường pháp lý thuận lợi để nuôi dưỡng lực lượng lao động có chuyên môn kỹ thuật cao.

Từ đó, PGS.TS Nguyễn Thị Lan Hương cho rằng cần tạo đột phá về phát triển và sử dụng nguồn nhân lực chất lượng cao để đáp ứng yêu cầu tiếp cận tổng thể hơn. Trong đó, cần có sự thống nhất cao về quan điểm ưu tiên, đầu tư mạnh mẽ cho nguồn nhân lực chất lượng cao với các cơ chế đặc thù, giải pháp cụ thể, kịp thời, nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế của đất nước.