SCB: Thủ thuật gì để nợ nguy cơ mất vốn giảm siêu tốc và bê bối rót tiền cho dự án “ma”

Những con số biết nói về chất lượng tín dụng của SCB

Theo báo cáo tài chính quý IV/2021 được Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB) công bố, năm 2021, nhà băng này ghi nhận 9.083 tỷ đồng thu nhập lãi thuần, tăng gấp 2,58 lần so với năm 2020.

Các nguồn thu nhập phi tín dụng cũng tăng trưởng rất mạnh. Cụ thể, lãi từ hoạt động dịch vụ đạt 2.675 tỷ đồng, tăng 31,1% so với năm 2020; Hoạt động kinh doanh ngoại hối cũng tăng từ mức 198,7 tỷ đồng lên mức 328,1 tỷ đồng; Mua ban chứng khoán đầu tư tăng 241,8% so với năm 2020.

Đáng chú ý, năm 2021, SCB ghi nhận khoản lãi từ hoạt động khác tới 611 tỷ đồng, trong khi đó năm 2020 lỗ 217,4 tỷ đồng. Tương tự, lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh đạt 8.740 tỷ đồng, tăng gấp 6,1 lần so với năm 2020.

Một điểm đáng nói nữa là, trong năm 2021, SCB đã phải chi tới 7.306 tỷ đồng chi phí dự phòng rủi ro tín dụng, tăng gấp 5,46 lần so với năm 2020.

Kết quả, SCB ghi nhận lợi nhuận sau thuế tăng đột biến lên 1.139 tỷ đồng, trong khi năm 2020 chỉ lãi hơn 67 tỷ đồng. Mặc dù rất mạnh song có thể thấy, lợi nhuận của SCB đã bị bào mòn đáng kể do khoản chi phí dự phòng rủi ro tín dụng.

Chiếu tại thời điểm ngày 31/12/2021, SCB có tổng tài sản đạt 703.155 tỷ đồng, tăng mạnh so với mức 633.797 tỷ đồng hồi đầu năm. Trong đó, cho vay khách hàng đạt 360.439 tỷ đồng, tăng 2,57% so với đầu năm, tuy nhiên, ngân hàng cũng tăng 114% dự phòng rủi ro tín dúng cho vay khách hàng lên mức 7.135 tỷ đồng.

Cũng tại thời điểm ngày 31/12/2021, tổng nợ xấu của SCB ở mức 3.966 tỷ đồng, giảm 51,7% so với đầu năm. Trong đó, khoản nợ có khả năng mất vốn giảm từ 7.014 tỷ đồng xuống còn 2.630 tỷ đồng. Ở chiều ngược lại, các khoản nợ nghi ngờ và nợ dưới tiêu chuẩn tăng nhẹ. Tỷ lệ nợ xấu trên dư nợ cho vay khách hàng giảm từ mức 2,34% xuống còn 1,1%.

Việc một ngân hàng giảm mạnh nợ xấu là tín hiệu tốt, song giới tài chính cũng đặt ra nghi vấn về việc tại sao nợ xấu, trong đó khoản nợ có khả năng mất vốn của SCB lại giảm một cách siêu tốc như vậy?

Mặt khác, khối nợ trên chưa phản ánh hết bản chất nợ xấu tồn đọng trong SCB khi ngân hàng này nợ xấu tại Công ty Quản lý tài sản (VAMC) hơn 48.400 tỷ đồng, tăng hơn 10.000 tỷ đồng so với đầu năm 2021, trong đó đã trích lập dự phòng được 11.315 tỷ đồng.

Một vấn đề khác cũng khiến giới tài chính đặt vấn đề là lợi nhuận của SCB so với tổng tài sản của ngân hàng. Mặc dù khối tài sản được xếp vào hàng "khủng" trong top các ngân hàng thương mại tư nhân, nhưng lợi nhuận lại khá khiêm tốn.

Cụ thể, năm 2015, SCB ghi nhận chỉ vọn vẹn 80 tỷ đồng, trong khi tổng tài sản ở mức 311.513 tỷ đồng. Năm 2016, tổng tài sản tăng lên 361.682 tỷ đồng trong khi lợi nhuận sau thuế cũng chỉ đạt 78,8 tỷ đồng. Sang năm 2017, nhà băng này đạt 124 tỷ đồng lãi sau thuế, trong khi tổng tài sản đã tăng lên mức 444.031 tỷ đồng.

Trong giai đoạn từ 2018 - 2020, lợi nhuận sau thuế của SCB cũng lẹt đẹt chỉ hàng chục tỷ đồng, cao nhất cũng chưa đến 200 tỷ đồng. Năm 2021, nhà băng này bất ngờ ghi nhận lợi nhuận sau thuế tăng đột biến lên 1.139 tỷ đồng, mặc dù vậy so với một số ngân hàng với quy mô tài sản tương tự thì còn thua xa.

Minh chứng như Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank) năm 2021 ghi nhận lợi nhuận sau thuế tới 11.477 tỷ đồng, trong khi tổng tài sản ở mức 547.409 tỷ đồng, tức còn kém SCB tới 155.746 tỷ đồng. Tương tự, Ngân hàng TMCP Á Châu (ACB) năm 2021 ghi nhận lợi nhuận hợp nhất sau thuế 9.602 tỷ đồng, trong khi tổng tài sản cũng chỉ ở mức 527.769 tỷ đồng.

Thực tế, nguyên nhân lợi nhuận của SCB lẹt dẹt là do ngân hàng này dùng quá nhiều tiền để trích lập dự phòng tín dụng. Điều này cũng đặt ra dấu hỏi về công tác tín dụng của ngân hàng đã chặt chẽ, đảm bảo theo quy định của Ngân hàng Nhà nước hay chưa khi mà hàng năm phải dùng lượng lớn tiền để trích lập rủi ro tín dụng.

Bê bối rót hàng nghìn tỷ đồng cho dự án "ma"

Câu chuyện này được Thanh tra Chính phủ nêu ra tại Kết luận số 2099/BC-TTCP ngày 2/12/2020 gửi Thủ tướng để báo cáo kết quả kiểm tra thông tin báo chí phản ánh về sai phạm tại dự án bất động sản số 33 Nguyễn Du và số 34-36-42 Chu Mạnh Trinh (TP HCM) và việc khiếu nại của các hộ dân liên quan đến dự án.

Kết luận của Thanh tra Chính phủ cho biết, Tổng Công ty Lương thực Miền Nam (Vinafood 2) và Công ty Việt Hân Sài Gòn lợi dụng Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất tại địa chỉ số 33 Nguyễn Du, số 34- 36-42 Chu Mạnh Trinh (quận 1, TP HCM) để lập dự án khống, rồi mang đi thế chấp ngân hàng và vay tiền trái luật.

Theo đó, từ cuối năm 2015 đến thời điểm thanh tra, sau khi mua lại 4 cơ sở nhà đất, Công ty Việt Hân Sài Gòn tiếp tục dùng “chiêu” vẽ dự án khống The Goldmark Premium Tower trên đất số 33 Nguyễn Du và số 34-36-42 Chu Mạnh Trinh để vay thêm nhiều nghìn tỷ đồng từ ngân hàng MSB và đặc biệt là Ngân hàng SCB và được giải ngân ngay khoảng 6.308 tỷ đồng.

Khoản vay này được Công ty Việt Hân Sài Gòn chi cho các công ty con, gồm: Công ty cổ phần Bạch Minh Long, Công ty Cổ phần Supreme Power, Công ty Cổ phần Đầu tư Thuận Nha, Công ty Cổ phần Clover Peak, Công ty Cổ phần Đầu tư Thanh Man, Công ty Cổ phần Đầu tư Song Phú. Khi các khoản vay và lãi trả cuối kỳ này đến hạn sẽ được chuyển sang chi nhánh ngân hàng khác để giải ngân và cho vay mới. Hình thức này được lặp đi lặp lại nhiều lần, số tiền vay lần sau lớn hơn lần trước.

Cụ thể, bà Trương Thị Cẩm Giang là đại diện pháp luật của Công ty Việt Hân Sài Gòn ký hợp đồng thế chấp tài sản với SCB chi nhánh Phạm Ngọc Thạch bằng Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số BB 971073 của 4 cơ sở nhà đất này thuộc dự án The Goldmark Preminum Tower (dự án khống) do Công ty Việt Hân Sài Gòn làm chủ đầu tư để đảm bảo cho nghĩa vụ trả nợ cho 9 hồ sơ khách hàng vay ngắn hạn với mục đích sử dụng vốn vay là "Bổ sung vốn để thực hiện thi công dự án The Goldmark Preminum Tower giao đoạn 1 tại 4 cơ sở nhà đất này.

Sau đó, SCB chi nhánh Phạm Ngọc Thạch đã giải ngân hơn 5.800 tỷ đồng. Và đến tháng 8/2017, Công ty Việt Hân Sài Gòn trả hết nợ gốc và lãi 7 hợp đồng, 2 hợp đồng còn lại trả vào tháng 4/2018.

Tiếp tục, bà Trương Thị Cẩm Giang lại ký hợp đồng thế chấp tài sản với SCB chi nhánh Củ Chi bằng chính dự án khống trên cùng với mục đích sử dụng vốn vay như lần trước. Ở lần này, chi nhánh SCB Phạm Ngọc Thạch đã thực hiện giải ngân 5.371 tỷ đồng trong cùng một ngày 17/8/2017. Sau đó, đến tháng 8/2018, Công ty Việt Hân Sài Gòn trả hết nợ gốc và lãi.

Sau đó, bà Trương Thị Cẩm Giang lại ký hợp đồng thế chấp tài sản với SCB chi nhánh Phạm Ngọc Thạch cũng bằng chính dự án khống này với mục đích sử dụng vốn vay như những lần trước đó. Chi nhánh SCB Phạm Ngọc Thạch đã thực hiện giải ngân 6.308 tỷ đồng trong cùng một ngày 29/8/2018.

Sau khi đoàn thanh tra liên ngành vào cuộc kiểm tra, tất cả công ty này đã chủ động đề nghị dùng tài sản khác để thế chấp. Đó là các bất động sản tại dự án khu dân cư lô 9A2 khu 9A+B, khu chức năng số 9 Đô thị mới Nam TP HCM, tại xã Bình Hưng, huyện Bình Chánh, thuộc sở hữu của Công ty CP Đầu tư và phát triển bất động sản Việt Liên Á làm tài sản bảo đảm thay thế cho 4 thửa đất số 33 Nguyễn Du, 34-36-42 Chu Mạnh Chinh.

Theo Thanh tra Chính phủ, việc Công ty Việt Hân Sài Gòn lập dự án khống vay tiền ngân hàng và được giải ngân ngay. Khi các khoản vay và lãi trả cuối kỳ này hết hạn, sẽ được chuyển sang chi nhánh ngân hàng khác giải ngân như cho vay mới. Phương thức này được lập lại nhiều lần như nhau, số tiền vay lần sau lớn hơn lần trước là vi phạm các quy định của Luật Các tổ chức tín dụng, quy chế cho vay của tổ chức tín dụng đối với khách hàng của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước, chính sách tín dụng, quy trình lõi cấp tín dụng, quy chế phán quyết cấp tín dụng của ngân hàng thương mại cổ phần.

Do đó, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng giao Ngân hàng Nhà nước chỉ đạo cơ quan thanh tra, giám sát ngân hàng thực hiện thanh tra toàn diện hoạt động cấp tín dụng trong giai đoạn từ năm 2013 đến thời điểm thanh tra và các khoản vay liên quan đến việc sử dụng giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất số BB971073 của 4 cơ sở nhà, đất tại số 33 Nguyễn Du và 34-36-42 Chu Mạnh Chinh. Đồng thời, xử lý nghiêm các vi phạm nêu tại kết luận này đối với tập thể, cá nhân có liên quan theo thẩm quyền.