Muốn ứng phó hiệu quả với bệnh sởi phải tiêm đầy đủ vaccine

Đáng lưu ý, đa số các trường hợp mắc bệnh đều chưa tiêm vaccine hoặc chưa tiêm vaccine đầy đủ. Các chuyên gia cảnh báo năm 2024 là năm dịch sởi có nguy cơ bùng phát trên cả nước theo chu kỳ 4-5 năm/lần, do đó cần tiêm bù, tiêm vét cho số trẻ em chưa được tiêm vaccine phòng bệnh sởi.

Lên phương án cho các tình huống

Trước tình hình bệnh sởi trên địa bàn TP Hồ Chí Minh diễn biến phức tạp, tại văn bản gửi Sở Y tế TP Hồ Chí Minh, bác sĩ Nguyễn Trọng Khoa, Phó cục trưởng Cục Quản lý khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) đề nghị Sở Y tế TP Hồ Chí Minh khẩn trương triển khai thực hiện hiệu quả các hoạt động phòng, kiểm soát lây nhiễm sởi trên địa bàn, bao gồm cả hoạt động tiêm chủng.

Các cơ sở y tế thực hiện tốt công tác thu dung, điều trị người bệnh sởi kịp thời, hạn chế tối đa các trường hợp chuyển nặng, tử vong, bao gồm các hoạt động trọng tâm như: Chuẩn bị sẵn sàng các điều kiện ứng phó với bệnh dịch, trong đó chủ ý kiện toàn Ban chỉ đạo phòng, chống dịch của đơn vị; chuẩn bị sẵn sàng kế hoạch dự phòng và ứng phó với bệnh dịch theo các mức độ, quy mô của dịch; ban hành các hướng dẫn, quy trình ứng phó khi có ca bệnh nhiễm, nghi nhiễm sởi đến khám tại đơn vị, bao gồm quy trình phân luồng, khám sàng lọc, cách ly, đưa người nhiễm vào khu điều trị; sẵn sàng nguồn lực, các khu vực cách ly điều trị hoặc cách ly tạm thời cho người bệnh nhiễm, nghi nhiễm sởi tùy theo quy mô và chỉ đạo của chính quyền, cơ quan quản lý y tế địa phương.

Tiêm vaccine phòng bệnh tại Hệ thống tiêm chủng VNVC. Ảnh: PHONG LAN

Lãnh đạo Cục Quản lý khám, chữa bệnh cũng yêu cầu các đơn vị phải bảo đảm đầy đủ phương tiện phòng hộ cá nhân cần thiết cho nhân viên y tế khám, điều trị, chăm sóc trực tiếp cho các ca nhiễm hoặc nghi nhiễm sởi. Mặt khác tuân thủ nghiêm các biện pháp kiểm soát lây nhiễm sởi, trong đó tăng cường hoạt động sàng lọc, phát hiện sớm và cách ly kịp thời ca nhiễm hoặc nghi nhiễm sởi tại các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh; các trường hợp nhẹ, không có biến chứng có thể hướng dẫn cách ly, điều trị tại nhà, trạm y tế...

Các cơ sở khám, chữa bệnh vệ sinh và khử trùng thường xuyên tất cả các bề mặt, đồ vật trong phòng cách ly để loại bỏ virus sởi. Hạn chế số lượng người thăm bệnh và chỉ cho phép những người đã được tiêm phòng sởi đầy đủ vào thăm người bệnh mắc sởi. Sở Y tế TP Hồ Chí Minh hỗ trợ nhân viên y tế, người bệnh có tiếp xúc với trường hợp nhiễm hoặc nghi nhiễm sởi để đánh giá tình trạng miễn dịch và tiêm phòng đầy đủ. Các địa phương cần tăng cường truyền thông, thực hiện và quản lý tiêm phòng sởi cho trẻ em; kiểm tra, dự trù đủ vaccine. Cục Quản lý Khám, chữa bệnh cũng đề nghị Sở Y tế TP Hồ Chí Minh phối hợp chặt chẽ với các cơ quan y tế tại địa phương, vùng và quốc gia để cập nhật thông tin về bệnh sởi; thực hiện những biện pháp giám sát, kiểm soát bệnh dịch theo quy định.

Tăng cường tiêm vaccine 

Bác sĩ Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết, sởi là bệnh truyền nhiễm có tốc độ lây lan cực nhanh, 90-100% người chưa tiêm vaccine hoặc chưa từng mắc bệnh tiếp xúc với nguồn bệnh sẽ bị mắc. Một người nhiễm bệnh có thể lây cho 20 người khỏe mạnh. Người nhiễm virus sởi có thể lây nhiễm cho người khác thông qua giọt bắn, dịch tiết từ niêm mạc mũi họng khi ho, hắt hơi, nói chuyện.

Do vậy, bệnh sởi rất dễ lây lan ở những nơi đông người như khu dân cư, khu công nghiệp, trường học, ký túc xá, bệnh viện... Các triệu chứng ban đầu của sởi giống cảm cúm thông thường như sốt, chảy nước mắt, mũi, viêm đường hô hấp, phát ban. Giai đoạn lây nhiễm bệnh thường xảy ra từ 4 ngày trước đến 4 ngày sau khi phát ban. Trẻ em đặc biệt là trẻ nhỏ dưới 5 tuổi là đối tượng rất dễ bị mắc bệnh sởi do hệ miễn dịch non yếu và giảm dần kháng thể bảo vệ từ mẹ sau khi sinh ra. Việc tiêm chủng không đầy đủ có thể khiến dịch sởi bùng phát bất cứ lúc nào. Tỷ lệ tiêm chủng bao phủ cần thiết để ngăn chặn sởi lây truyền trong cộng đồng là ít nhất phải đạt 95%.

Nhận định về dịch sởi quay trở lại sau một năm không có ca mắc ở TP Hồ Chí Minh, bác sĩ Trương Hữu Khanh, Phó chủ tịch Liên chi hội Truyền nhiễm TP Hồ Chí Minh cho biết, nguyên nhân chính là do số lượng trẻ chưa được tiêm vaccine mỗi năm. “Nếu tỷ lệ tiêm vaccine không đạt khoảng 95-96% thì chắc chắn bệnh sởi sẽ quay lại. Nếu trong 100 trẻ có 10 trẻ không tiêm vaccine mỗi năm thì 5 năm sau sẽ có 50 trẻ chưa tiêm và số trẻ này mắc bệnh sẽ lây rất nhanh cho toàn bộ trẻ chưa tiêm hoặc chưa tiêm vaccine đủ mũi”, bác sĩ Trương Hữu Khanh dẫn chứng.

Cũng theo bác sĩ Trương Hữu Khanh, nguồn lây sởi trong cộng đồng không chỉ các trẻ nhỏ mắc bệnh sởi mà còn là người lớn mắc bệnh sởi nhưng không có triệu chứng điển hình. Đây chính là lý do nhiều ca mắc sởi không rõ nguồn lây. Ví dụ ở người lớn, triệu chứng sởi nhẹ hơn, không sốt cao và gây mệt mỏi như ở trẻ nhỏ, dễ nhầm với sốt siêu vi hoặc sốt phát ban thông thường. Người bệnh vẫn đi học, đi làm bình thường. “Hiện ca bệnh sởi vẫn tiếp tục tăng chứng tỏ phụ huynh chưa ý thức được sự cần thiết phải tiêm vaccine ngừa bệnh sởi. Nếu tiếp tục như vậy thì chắc chắn bệnh sởi sẽ còn tăng nữa”, bác sĩ Trương Hữu Khanh bày tỏ lo ngại và khuyến cáo tất cả mọi người cần tiêm chủng đầy đủ để tạo miễn dịch cộng đồng.

Các bác sĩ cũng đưa ra cảnh báo trẻ nhỏ dưới 9 tháng tuổi, chưa đến tuổi tiêm vaccine và đặc biệt các trẻ không tiêm vaccine được như mắc bệnh tim bẩm sinh, đang mắc bệnh lý điều trị nặng, suy giảm miễn dịch... rất dễ gặp biến chứng và tử vong nếu mắc sởi. Do đó, việc ý thức tiêm phòng vaccine đầy đủ, kịp thời rất quan trọng vì không chỉ bảo vệ bản thân mà còn bảo vệ cho cộng đồng, đặc biệt là trẻ không tiêm chủng được hoặc chưa đủ tuổi tiêm vaccine.

HÀ VŨ